Czym są rozpuszczalniki organiczne i jakie mają znaczenie?
Pojęcie rozpuszczalnika organicznego może być obce wielu osobom. W szczególności, zazwyczaj znają je tylko studenci chemii lub uczniowie szkół średnich. Jeśli nie należysz do tej grupy, pozwól, że przybliżymy Ci tę tematykę.
Chemia w naszym życiu codziennym
Nie ma żadnych wątpliwości, że chemia otacza nas na każdym kroku. Znajdujemy ją w żywności, w naszych ubraniach, a także w lekach, które zażywamy w czasie choroby – można by wymieniać w nieskończoność. Jednak to nie oznacza, że chemia jest zła; wręcz przeciwnie. Bez niej nasze życie byłoby zupełnie inne, a zapewne gorsze. Zobaczmy zatem, czym są rozpuszczalniki organiczne i jaki mają wpływ na nasze codzienne życie.
Rozpuszczalniki organiczne: podstawowe informacje
Najważniejsza informacja jest taka, że każdy rozpuszczalnik organiczny ma postać cieczy, ale nie każda ciecz może być uznawana za rozpuszczalnik. Aby ciecz mogła być określana jako 'rozpuszczalnik’, musi mieć zdolność do tworzenia roztworu z ciałem stałym, gazem lub inną cieczą. Właściwości te posiada na przykład woda, która klasyfikowana jest jako rozpuszczalnik nieorganiczny. Przyjrzyjmy się zatem, jak można klasyfikować rozpuszczalniki. Pierwsza klasyfikacja opiera się na właściwościach fizycznych, dzieląc je na rozpuszczalniki polarne i apolarne. Druga klasyfikacja bierze pod uwagę właściwości chemiczne, rozróżniając rozpuszczalniki protonowe i aprotonowe. Ostatnia zaś kategoria dzieli je na rozpuszczalniki organiczne oraz nieorganiczne.
Metanol i etanol: kluczowe rozpuszczalniki organiczne
W niniejszym artykule skoncentrujemy się wyłącznie na rozpuszczalnikach organicznych, do których zaliczają się między innymi ciekłe alkany (takie jak pentan, heptan, heksan), areny (benzen, toluen), chlorek metylenu, chloroform, estry, ketony, aldehydy oraz alkohole, w tym metanol i etanol. Poświęćmy chwilę na krótkie omówienie każdego z nich, ponieważ są to najpopularniejsze rozpuszczalniki organiczne. Roztwór etanolu z wodą, w proporcji 2:3, można znaleźć na niemal każdej półce w sklepach – mówimy tu oczywiście o wódce. Jeśli chodzi o właściwości etanolu, to jest to bezbarwna ciecz o intensywnym, ostrym zapachu i smaku. Spożycie go w dużych ilościach może prowadzić do wielu poważnych schorzeń, takich jak marskość wątroby, rak gardła czy anemia, a w ekstremalnych przypadkach nawet do śmierci. Warto jednak zaznaczyć, że metanol, bardzo podobny do etanolu, jest o wiele bardziej niebezpieczny. Już spożycie zaledwie 10-12 gramów (czyli kieliszka wódki) może być śmiertelne.
Dostępność rozpuszczalników organicznych w sklepach
Lista rozpuszczalników organicznych jest dość obszerna, ale jakie jest ich dostępność dla przeciętnego człowieka? Roztwór etanolu jest dostępny dla wszystkich, którzy ukończyli 18. rok życia, jednak większość tych substancji kupują przedsiębiorstwa. Tylko duże firmy zajmują się ich dystrybucją. Wynika to z faktu, że niemal każdy rozpuszczalnik organiczny nie nadaje się do użytku w warunkach domowych. Na przykład, chlorek metylenu jest substancją rakotwórczą, a kontakt z nim może podrażnić skórę oraz oczy. Używa się go w chromatografii cieczowej, która wymaga warunków laboratoryjnych, co czyni ją niemożliwą do przeprowadzenia w warunkach domowych.
